ELEMENTARZ ETYCZNY

TOWARZYSTWO NAUKOWE
KATOLICKIEGO UNIWERSYTETU LUBELSKIEGO

Na podstawie wydania:
"Aby Chrystus się nami posługiwał"
Ks. Karol Wojtyła
Kraków 1979, Społeczny Instytut Wydawniczy "Znak"

12. WŁAŚCIWA INTERPRETACJA NAUKI O SZCZĘŚCIU




To właśnie wyklucza wszelką heteronomię. Ściśle bowiem
biorąc, nie wolno mówić, że człowiek za cenę moralności
kupuje szczęście - kupować można tylko rzeczy. Człowiek
natomiast dojrzewa do szczęścia, bo dojrzewają w znaczeniu
moralnym tylko osoby - i dojrzewa się w tym znaczeniu też
tylko do osób. Otóż etyka personalistyczna - taka właśnie jest
etyka Ewangelii - głosi to szczęście, do którego się dojrzewa
przez charakterystyczny tylko dla osób wysiłek moralny.

14. WARTOŚCI

Zagadnienie dobra obiektywnego jest tym ukrytym ośrodkiem,
wokół którego kształtuje się cała etyka. Jest ona praktyczną
nauką o działaniu człowieka, o jego postępowaniu, ale chodzi
w niej właściwie o to, jak działaniu temu czy postępowaniu
nadać wartość obiektywnego dobra. Człowiek bowiem przeżywa
różne wartości, ale realizuje swymi czynami dobro. Jest to dobro
jego własnego bytu, obiektywna doskonałość osoby. Jest to
również dobro świata, do którego człowiek przynależy i
względem którego angażuje się swoim działaniem. Jest to
wreszcie dobro Boga w tym znaczeniu, o którym była już kiedyś
mowa: człowiek działając siłą faktu ujawnia co krok doskonałość
Stwórcy. - Otóż etyka chrześcijańska uczy człowieka, jak może
i jak powinien swemu postępowaniu nadawać wartości
obiektywnego dobra w każdym wymienionych znaczeń. Człowiek
ma świadomość tego dobra, a wartości bezpośrednio przeżywa.
Całe życie moralne człowieka upływa na przeżywaniu wartości,
z nich czerpie ono swój - jeśli tak rzec można - koloryt. Wartości
te występują zawsze w pewnej hierarchii, jedne z nich są wyższe,
drugie niższe. Wyższe człowiek bardziej ceni - wyraża się w tym
przekonanie, że one bardziej go przybliżają ku obiektywnemu
dobru, że więcej tego dobra mają w sobie. Człowiek zdaje sobie
równocześnie sprawę z tego, że wartości, które więcej mu
obiektywnie dają, więcej go też muszą kosztować. Nietrudno
przeto pogodzić się z takim rozumowaniem, które sprawę wartości
ujmuje przede wszystkim od strony podmiotu: te, które więcej
kosztują, z pewnością też są wartościami wyższymi. W taki to
sposób - nawet bez żadnych metafizycznych rozważań na temat
ducha i materii - w każdym normalnie odczuwającym człowieku
formuje się przekonanie o prymacie wartości duchowych.

16. IDEA I POKORA



Jednostka o nastawieniu utylitarystycznym, bezideowym,
będzie wówczas mówić o nieżyciowości idei czy też jakiejś
zasady, która z niej wypływa. Gest taki ma służyć do
zamaskowania własnej słabości, bezradności czy lenistwa.
Taka pochopność do poniżania idei wielkiej, dlatego że
człowiek nie może jej podołać, zyskała sobie w ostatnich
czasach nazwę: resentyment. Resentyment kryje w sobie
zawsze brak pokory, a wyraża się albo bezideowością, albo
też ucieczką do płytkich ideologii, do uznawania łatwizny.
Człowiek pokorny natomiast umie się zarówno w teorii,
jak i w praktyce pogodzić z tym, że idea go przewyższa.
Jest jej niejako wdzięczny za to, utrzymuje go to bowiem
w czujności, w dążeniu, w poszukiwaniu. Człowiek pokorny
nie poniży w swoich oczach czy też słowach idei za to, że
jest wielka, a on mniejszy od niej - ale będzie się starał i
będzie umiał stopniowo i wytrwale dorastać do niej.

Jak długo wysuwa się wyłącznie wartości materialne, tak
długo głosi się to, co rozdziela i prowadzi do walki, głosi się
rozbieżność i sprzeczność interesów. Właściwa wspólnota
ludzkich interesów związana jest dziedziną wartości duchowych.
Dwa systemy wartości: materializm i chrześcijaństwo, dwie etyki:
etyka walki oraz etyka miłości - to dwie drogi i dwa rozwiązania
losu ludzkości w każdym wymiarze.